Nisan ayının İrlanda tarihinde önemli bir yeri var. 24 Nisan 1916 gününde kendilerini İrlanda Cumhuriyeti Kardeşliği diye çağıran bir grup İrlanda milliyetçisi, bağımsız İrlanda’yı kurmak amacıyla dönemi Birleşik Krallık yönetimine karşı bir ayaklanma bastırdı.

Bugün Paskalya Ayaklanması veya orijinal deyimiyle Easter Rising olarak anılan isyan, her ne kadar başarısız olsa da, Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti’ne giden yolda çok önemli bir kilometre taşı konumunda.

Paskalya Ayaklanması’na Eamonn Ceannt, Tom Clarke, James Connolly gibi isimler önderlik etmişlerdi. Ayaklanmaya yaklaşık 1600 kişi katılmıştı. İsyancılar, ayaklanma esnasında Dublin’in merkezinde bazı stratejik binalar ele geçirerek direnişe başlamışlardı. Bu binaların başında Dublin’in merkezi noktalarından birinde bulunan O’Connell Caddesi üzerinden Merkez Posta Ofisi (GPO) bulunmaktaydı. Dönemin şartları göz önüne alındığında Merkez Posta Ofisi, ülke genelindeki iletişim ağını kontrol altına alabilmek için stratejik bir statüye sahipti. 

İsyancı grup, Paskalya Haftası’nda 24 Nisan günü Merkez Posta Ofisi binasının önünde toplanarak İrlanda Cumhuriyeti’ni kurduklarını ilan eden bir bildiri okuyarak binayı ele geçirdiler. Aynı anlarda başka bir grup da Dame Caddesi üzerinde bulunan Dublin Kalesi’ne girmeye çalıştı fakat başarılı olamayınca City Hall binasını ele geçirdi. 

Paskalya Ayaklanması yaklaşık bir hafta sürdü. İsyancılar daha fazla dayanamadı. Bunun birçok farklı sebebi var. İrlanda milliyetçileri ayaklanma öncesi 1. Dünya Savaşı atmosferinden yararlanarak Almanya’nın desteği almaya çalıştı. Bu konuda bir ölçüde başarılı olunsa da, büyük bir ayaklanma başlatacak kadar değildi. Öte yandan, ayaklanmaya katılanlar İrlanda Cumhuriyeti Kardeşliği çatısı altında toplanmış olsa bile, kendi aralarıdan daha küçük franksiyonlardan oluşuyordu. Yeterli koordinat sağlamadı. Koordinasyon yetersizliği isyanın diğer şehirlere yayılmasına engel oldu. 

Bunların yanı sıra başarısızlıkta en önemli sebep ise, İrlanda halkının bu isyana destek vermemiş olması. Büyük bir kısmı fakir olan İrlanda halkı, yönetimdeki İngilizlerin dikkatini çekecek ve üzerlerindeki baskıyı arttıracak her türlü faaliyetten uzak durma eğilimindeydi. Aktif olarak isyana katılan kişi sayısının 1600 civarı olduğu düşünülünce sonuç çok sürpriz olarak görünmüyor.

Ayaklanmanın bastırılmasından sonra yaşanan gelişmeler ise, Paskalya Ayaklanması’nı tarihte daha değerli bir konuma yerleştirdi. İrlanda adasında yönetimde olan İngiliz vali ve komutanlar, ülkenin tamamında sıkı yönetim uygulamalarına geçtiler. İsyancı grupta olanlar tutuklanırken, isyana liderlik eden 15 kişi kısa bir süre sonra idam edildi. İdam edilenler arasında Tom Clarke, James Connolly gibi isimler yer alıyor. Birçok eve baskınlar düzenlendi. 3000 kişiye yakın İrlandalı isyancı grupla bağlantısı olduğu gerekçesiyle göz altına alındı ve işkenceye maruz kaldı. Bir kısmı ise hapis yatmak üzere İngiltere’ye götürüldü. 

Bu uygulamalar, İrlanda halkı nezdinde Ingiliz yönetimine olan antipatiyi besledi ve İrlanda milliyetçisi gruplara olan ilgi artmaya başladı. İrlanda halkı, bağımsız bir devlet olmayı ciddi şekilde düşünmeye başladı. Bu nedenle 1916 Nisanında gerçekleştirilen bu ayaklanma başarısız olmasına rağmen; İrlanda’nın bağımsızlık mücadelesinde önemli bir taşır.

A ceremony has been held outside the GPO on O'Connell Street in Dublin to commemorate the 1916 Rising. The ceremony was led by President Michael D Higgins and Taoiseach Micheál Martin | Read more: https://t.co/gSifRiQuG9 pic.twitter.com/QQhCyMJgRb

— RTÉ News (@rtenews) April 17, 2022

Bu sene 106’nci yıl dönümü kutlanan isyanın anma törenlerine İrlanda Cumhurbaşkanı Micheal Higgins başta olmak üzere birçok devlet görevlisi katıldı.

Kaynaklar:

https://www.history.com/topics/british-history/easter-rising

https://www.irishtimes.com/culture/heritage/the-thomas-clarke-papers-an-impish-wit-who-fretted-about-money-1.2489803

https://www.rte.ie/centuryireland/index.php/articles/what-was-the-easter-rising#:~:text=The%20Easter%20Rising%20took%20place,a%20swift%20British%20military%20response.